بایددیدکه رفتار جامعه ایرانی با این پدیده انسانی در روزگار سختی چگونه است. آیا می‌توانیم از موضع پایبندی به حقوق بشر، کاملا انسانی و برابر برخورد کنیم؟ و هم‌چنان‌که در پی حقِّ حیات برای خود هستیم برای آنان نیز باشیم؟

 
آیا آمادگی داریم از منظر آموزه‌های اسلامی تفاوتی بین خود و برادران و خواهران افغانی نگذاریم و به این آیه از قران کریم عمل کنیم: «وَالَّذِينَ تَبَوَّءُوا الدَّارَ وَالْإِيمَانَ مِن قَبْلِهِمْ يُحِبُّونَ مَنْ هَاجَرَ إِلَيْهِمْ وَلَا يَجِدُونَ فِي صُدُورِهِمْ حَاجَةً مِّمَّا أُوتُوا وَيُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ وَمَن يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛ و [نيز] كسانى كه قبل از [مهاجران‌] در [مدينه‌] جاى گرفته و ايمان آورده‌اند؛ هر كس را كه به سوى آنان كوچ كرده دوست دارند؛ و نسبت به آنچه به ايشان داده شده است در دلهاي‌شان حسدى نمى‌يابند؛ و هر چند در خودشان احتياجى [مبرم] باشد، آنان را بر خودشان مقدّم مى‌دارند. و هر كس از خسّت نفس خود مصون ماند، ايشان‌اند كه رستگارانند. (۵۹: ۹).  
 
آیا می‌توانیم با رویکرد تمدن ایرانی، سرنوشت مشترکی را برای خود و افغانیان چه در ایران و چه در افغانستان و چه سایر ملّت‌های واقع در این حوزه‌ی تمدنی ترسیم کنیم؟ توجه به ایده‌ی ایران هیچ تردیدی در اتخاذ سیاست برابری و برادری برای ما باقی نمی‌گذارد. به هرروی، از حیث اخلاقی بر سرِ دوراهیِ سختی قرار گرفته‌ایم. ولی، ملّت‌ها و آدمیان در این دو‌راهی‌ها آزمون می‌شوند. البته اگر تدبیر باشد، می‌توان بخشی از این هزینه را از سازمان‌های بین‌المللی و یا سازمان کشورهای اسلامی تامین مالی کرد. مهم این است، که مساله‌ی افغانیان نیز هم‌چون سایر کارگران ایرانی در دستور کار دولت قرار گیرد.
 
امروز دیدم که آقای آرش نصر اصفهانی در کانال تلگرامی «تحلیل اجتماعی شیوع کرونا» که توسط انجمن جامعه‌شناسی ایران تشکیل شده‌است به مساله افغانیان مهاجر توجه کرده‌است. از ایشان به شخصه بابت این توجه و این تذکر به جامعه به شخصه سپاس‌گزارم. اگر خواستید متن یادداشت ایشان را بخوانید به این آدرس (https://t.me/coronasocialviews/85) مراجعه کنید.