هویت‌ ایرانی گرایش به ملی‌گرایی رُمانتیک و فاشیسم نیست. رویکردِ‌تمدنی متضمن پذیرش مسئولیت در برقراری یکپارچگی و همبستگیِ‌ ملی در درون و صلح در منطقه و تعامل مثبت با جهان است. هویت از منظر کارکردی ناظر بر پذیرش نقش و مسئولیت است.

نقش و مسئولیت ایرانیان در این پهنه از جهان همواره حفظ هم‌بستگی اجتماعی و برقراری صلح در این چهارراه مبادله‌ی جهانی بوده‌است.

بنابراین، تکیه و تاکید بر مفهوم‌هایی چون بازخوانی تمدن ایران‌شهری، پرسش از چیستی و کجایی و بازتعریف ایران و هم‌چنین تکیه بر هویت ایرانی نه تنها به مفهوم عزلت‌گزینی در منطقه نیست که عینا ایفای نقش فعال در هم‌زیستی صلح‌آمیز ملت‌ها، قوم‌ها با تیره‌ها، زبان‌ها، دین‌ها و مذهب‌های مختلف در این حوزه‌ی تمدنی و سهولت و روانی مبادله مادی و فرهنگی در منطقه است.

پرسش از چیستی و کجایی ایران

عباس آخوندی معتقد است که روشنفکران ایرانی در پرسش‌گری، حرکتی رو به عقب داشتند و نتوانستند که با طرح دقیق پرسش از مسائل بنیادین ایران، رابطه دقیقی میان معرفت‌شناسی انباشه شده ایران، با تکنولوژی برقرار سازند.

مواجهه ایران با مدرنیته، به شکلی ناگوار و پس از شکست ایران در جنگ مقابل روسیه، اتفاق افتاد. این رویارویی که بعدتر به بنیادهای معرفتی نیز کشیده شد، در به‌کارگیری تکنولوژی توسط ایرانیان نیز خودنمایی کرد و وضع امروزین ایران را پدید آورد. در این وضعیت، پرسش از سنت در فهم امروز از ایران و جایگاه ایران در بهره‌مندی از تکنولوژی مدرن، به مسئله اساسی برخی از اندیشمندان و روشنفکران ایرانی بدل شده است. «عباس آخوندی» وزیر پیشین راه و شهرسازی و استاد دانشگاه، در گفتگوی پیش‌ِرو، از زوایای مختلف فهم این مسائل پرده برداشت.